Een thangka (of tangka, thanka of tanka) is een met een boeddhistische scène beschilderd stuk katoen of zijde. Samen met verlichte manuscripten en muurschilderingen maken de thangka’s deel uit van de voor Tibet drie kenmerkende vormen van boeddhistische schilderkunst. Het gaat om rolschilderingen of ‘scroll-paintings’, gelijkaardig aan de Chinese scrolls.
Door de stoffen drager kan het schilderij op- en afgerold worden. De thangka’s zijn bestemd voor devotie. Wanneer ze niet tentoongesteld werden boven een altaar in kloosters of thuis, bleven de thangka’s opgerold. De meeste thangka’s zijn klein, al komen ze ook voor in een groter formaat. In dit laatste geval waren de thangka’s bestemd om rondgedragen te worden tijdens ceremonies. Doordat de thangka’s opgerold kunnen worden, zijn ze in tegenstelling tot schilderijen op doek of paneel niet gebonden aan een vaste plaats. Hierdoor konden monniken ze meenemen op verplaatsing voor persoonlijke devotie of om de boeddhistische leer te verspreiden aan de hand van beelden.
Naast beschilderde thangka’s komen ook geborduurde versies voor. Op de thangka staat een boeddhistische voorstelling. In het beeldvlak, dat vaak symmetrisch is, worden Boeddha’s, Bodhisattva’s en historische figuren afgebeeld. Het meest voorkomende thema op thangka’s is het Levenswiel. Dat Levenswiel brengt verschillende concepten van het Tibetaanse boeddhisme zoals karma, de wedergeboorte, samsara enz. samen in een cirkelvormige voorstelling.
De vroegste thangka’s gaan vermoedelijk terug tot de 7de eeuw. Volgens de overleveringen ontwikkelde de Tibetaanse traditie om op stof te schilderen zich onder invloed van India. De oudste vandaag nog bewaarde thangka’s dateren uit de 9de eeuw. Deze thangka’s werden in de 20ste eeuw ontdekt in de Chinese Dunhuang grotten. Vele Tibetaanse pelgrims passeerden langs deze grotten die langs de zijderoute lagen.
Om de hoge vraag naar thangka’s te beantwoorden, begon men in de 18de en 19de eeuw gebruik te maken van sjablonen, met een uniformiteit in de taferelen tot gevolg. Thangka’s zijn zelden gesigneerd. Vaak werden de thangka’s geschilderd door de monniken zelf. Een expert moet zich daarom bij een schatting baseren op de stijlkenmerken en de kwaliteit om de thangka te dateren en zijn waarde te bepalen.
