Kangxi: merktekens en stempels
Kangxi (1654-1722) was de derde keizer van de Chinese Qing-dynastie. Keizer Kangxi regeerde van 1661 tot 1722 en is daarmee de langst regerende Chinese keizer. Kangxi is, naast omwille van zijn lange regeerperiode en militaire successen, gekend om zijn interesse in de kunsten.
De periode van zijn heerschappij was daarmee een bloeiperiode voor de productie van Chinees porselein. De Chinese vazen, Chinese borden en Chinese theepotten die geproduceerd werden tussen de tweede helft van de 17de en het begin van de 18de eeuw staan bekend als Kangxi porselein. Chinees porselein wordt dan ook steeds verbonden aan de heersende keizer. De zes tekens op de stempels en merktekens op de Chinese schotels, borden en theepotten bevatten namelijk een verwijzing naar de regerende keizer. Op basis daarvan kan het Chinese porselein gedateerd worden door een expert bij een taxatie.
De stempels op Kangxi vazen, Kangxi borden en Kangxi theepotten kunnen onderverdeeld worden in drie periodes. Tijdens de vroege regeerperiode van Kangxi zijn de streken van de kaligrafie eerder vet. Daaropvolgend evolueerde de stijl van de merktekens en stempels naar een losse kaligrafie in een vrije stijl. In de late periode kenmerkt de kaligrafie zich door zijn precisie en kleine formaat. Dit laatste type kaligrafie van Kangxi stempels of merktekens komt voornamelijk voor op porseleinen objecten van klein formaat, zoals de ‘month’ schoteltjes of kopjes.
Tijdens de vroege Qing-dynastie, tot ongeveer 1680, was de productie van keizerlijk porselein en dus ook de keizerlijke stempels en merktekens beperkt. Ter vervanging bracht men figuratieve merktekens aan of zelfs enkel de twee lege cirkels die normaal gezien het merkteken of de stempel omvatten. Ondanks dat de directe verwijzing naar de regerende keizer in zulke merktekens en stempels ontbreekt, geven deze een porseleinexpert waardevolle informatie over de datering en de waarde van de Chinese vaas, het Chinese bord of de Chinese theepot. Wanneer de datering van een expert op basis van de stijlkenmerken overeenkomt met de stempel of het merkteken op de Chinese vaas, het Chinese bord of de Chinese theepot, dan spreekt met over ‘mark and period’ Chinees porselein.
Vaak plaatste men echter een oudere stempel of merkteken op Chinees porselein, uit eerbied voor de Chinese traditie. Dit betekent dus niet dat het gaat om kopieën van Chinese vazen, Chinese borden en Chinese theepotten, maar dat de datering mogelijks afwijkt van wat de stempel of het merkteken aangeeft. Kangxi merktekens of stempels zelf werden niet gekopieerd tot na de 18de eeuw.
Rim
Verschillende elementen zijn belangrijk bij de datering van Chinees porselein. Een expert in Chinees porselein kijkt niet enkel naar de stijl en de stempel of het merkteken, ook de vorm en de kleur van de rand onderaan de vaas kan belangrijke informatie geven over de datering. De rand onderaan de bodem van de Chinese vaas, de Chinese theepot of de Chinese schotel is ongeglazuurd.
In het Engels verwijst men naar deze rand als de ‘footrim’. Stempels of merktekens op Chinees porselein geven niet altijd volledig uitsluitsel over de datering, aangezien stempels en merktekens aangebracht werden op latere Chinese vazen, borden en theepotten uit respect voor de traditie. De rim geeft daarentegen meer zekerheid over de datering en dus ook over de waarde van het Chinees porselein.
Waar kopieën vaak moeilijk te onderscheiden zijn van originelen op basis van stijl en de stempel of het merkteken, geeft de rim uitsluitsel. Een expert zal bij een taxatie dus naar de footrim kijken als laatste verificatie. De rim is dan de bijkomende bevestiging dat het gaat om ‘mark and period’ porselein: wanneer het merkteken of de stempel correspondeert met de stijl en uitvoering van de vaas.
Van de late Ming-dynastie (1368-1644) tot de transitie-periode zijn de rims eerder wit van kleur en scherp afgesneden. Dit is bijvoorbeeld het geval bij Wanli vazen, borden en theepotten. Ook het Jianjing porselein, de Chinese theepotten, vazen en borden uit de transitieperiode en vroeg Kangxi porselein kenmerken zich door deze witte en scherpe footrim. Tijdens de vroege Qing-dynastie, ongeveer tussen de 17de eeuw en 1800, zijn de rims gladder, witter en compacter dan tijdens de late Qing periode in de 19de eeuw. Zo zijn de footrims van Kangxi en Qianlong/Kienlong vazen, borden en theepotten witter en gladder dan laat Qing porselein zoals Guangxu theepotten, borden en vazen. Zo kan een onbeduidend element als een rand de expert belangrijke informatie geven over de taxering van de Chinese vaas, het Chinese bord of de Chinese theepot.
