Chinees Wanli en kraakporselein
Kraakporselein is een type van Chinees blauw-en-wit porselein dat geproduceerd werd vanaf de 16de eeuw tijdens de Ming-dynastie (1368-1644) voor export. Eerst was dit Chinese porselein bestemd voor de Zuidoost-Aziatische markt, later voor de Europese. Aanvankelijk, toen het kraakporselein bestemd was voor de Zuidoost-Aziatische markt, was het Chinees porselein afgestemd op de smaak daar. Later werden de Chinese vazen, borden en theepotten aangepast aan de smaak van de Europese markt. De naam verwijst naar een ‘kraak’, een type Portugees zeilschip dat de stukken Chinees porselein vervoerde naar Europa.
In 1602, het jaar waarin de VOC was opgericht, veroverden de Nederlanden een Portugees schip met 200.000 stukken Chinees exportporselein. Deze Chinese vazen, borden en theepotten werden vervolgens verkocht in Amsterdam en veroorzaakten een sensatie in de Nederlanden. Vanuit de Nederlandse handelspost in het Japanse Hirado, werd het Chinese blauw-en-witte kraakporselein verscheept naar de Nederlanden. De populariteit voor het Chinese porselein in de Nederlanden nam snel toe aan het begin van de 17de eeuw.
Kraakporselein komt ook frequent voor in stilleven antieke schilderijen van oude meesters uit de 17de eeuw. Daarnaast inspireerde het Chinese porselein de Nederlanders voor het maken van hun Delfts aardewerk. Het kraakporselein omvat schotels of borden, kommen en vazen. Binnen de kommen zijn twee types te onderscheiden: een diepe kom zonder rad in Chinese stijl en de zogenaamde ‘klapmuts’. Deze Chinese porseleinen klapmuts heeft een bredere basis en een rand bovenaan en lijkt op een soepkom.
Deze Chinese porseleinen klapmutsen waren enkel bestemd voor export naar Europa, de vorm was nieuw binnen het Chinese porselein. Het kraakporselein kenmerkt zich door de bleke gevarieerde blauwe tinten. De kleur van dit blauw-en-witte porselein is afkomstig van kobalt. De decoratie op de Chinese borden en schotels is meestal opgedeeld in segmenten op de randen, met in het midden een centrale scène. De Chinese vazen, borden en schotels zijn enorm fijn en daardoor ook fragiel door hun dunheid en breekbare randen. Op de onderkant van het Chinese kraakporselein kan een merkteken of stempel aangebracht zijn die de datering bij een waardebepaling vergemakkelijkt.
Kraakporselein werd geproduceerd onder de keizers Wanli (1572- 1620), Taichang (1620), Tianqi (1620-1627) en Chongzhen (1627-1644) van de Ming-dynastie. Bij de val van de Ming-dynastie verminderde de export van kraakporselein. Toch werd er aan het begin van de Qing-dynastie (1644-1912) nog kraakporselein geproduceerd. Een expert kijkt bij een waardebepaling naar de decoratie, de kleur, de stempel of het merkteken en de kwaliteit van het kraakporselein om het in de juiste periode te dateren. Zo kan de Chinese vaas of schotel vervolgens getaxeerd worden.
Wanli porselein
Wanli porselein is vernoemd naar keizer Wanli (1563-1620) van de Chinese Ming-dynastie (1368-1644). De keizer regeerde tussen 1572 en 1620. Net als tijdens de heerschappij van zijn vader keizer Longqing (1567-1572) was er een grote vraag naar Chinees porselein. Die vraag kwam zowel van het hof – het zogenaamde keizerlijke porselein- als vanuit het buitenland. Het Chinese porselein uit de Wanli-periode is zeer divers qua uitzicht. Verschillende varianten van Chinese vazen, borden en theepotten komen voor onder het Wanli porselein. De gebruikte decoratie is eveneens divers. Het Wanli porselein bestaat zowel uit polychroom, als monochroom of wit-en-blauwe gedecoreerde Chinese porseleinen schotels, vazen en borden. Dit ruime scala aan varianten is het gevolg van de assimilatie van technieken en stijlen van het Chinese porselein uit voorgaande periodes. Een voor de Wanli periode kenmerkende soort Chinees porselein is kraakporselein, dat zich op het einde van de 16de eeuw ontwikkelde. Kraakporselein is Chinees porselein dat bestemd was voor export. Het Chinese kraakporselein kenmerkt zich door zijn blauw-en-witte decoratie. De naam van het Chinese porselein verwijst naar een Portugese schipvariant: de ‘Carraca’ of ‘kraak’. Verder is de naam toepasselijk omdat het gaat om zeer fijn en daardoor breekbaar Chinees porselein. Kraakporselein is niet beperkt tot de Wanli-periode. Ook onder de volgende keizers van de Ming-dynastie en tijdens de beginperiode van de Qing-dynastie (1644-1911) exporteerde China kraakporselein. Een expert kan Wanli porselein herkennen aan de stijl, de decoratie en de gebruikte kleuren. Daarnaast kan de aanwezigheid van een merkteken of stempel een indicatie geven over de datering van het Chinese bord, de Chinese vaas of de Chinese schotel. Wanneer de datering op basis van de uiterlijke kenmerken van het Chinees porselein overeenkomt met de datering op de stempel of het merkteken op de Chinese vaas, het Chinese bord of de Chinese theepot dan gaat het om ‘mark and period’ Chinees porselein. Dit bepaalt mee de waarde van de Wanli vaas, het Wanli bord of de Wanli theepot die de expert vastlegt bij een taxatie.
Chinees kraakporselein en 17de-eeuwse stillevens in de Nederlanden
Chinees porselein drukte niet enkel zijn stempel op de Chinese cultuur, ook tot ver buiten de grenzen van het land oefende het Chinese porselein een invloed uit. Dit was het gevolg van de export van Chinese theepotten, vazen en borden. Het Chinese kraakporselein dat vanaf het einde van de 16de eeuw onder keizer Wanli (1563-1620) en in de latere Ming- (1368-1644) en Qing-dynastie (1644-1911) geëxporteerd werd naar het buitenland, is daar een goed voorbeeld van. Een groot deel van de afzetmarkt van kraakporselein ging naar de destijds kapitaalkrachtige Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De Verenigde Oost-Indische compagnie (VOC, 1602-1800) speelde een belangrijke rol in het verschepen van luxeproducten, waaronder dit blauw-en-witte Chinese porselein. Naarmate het kraakporselein deel begon uit te maken van het huishouden in de Nederlanden, begon dit Chinese porselein ook te verschijnen op stilleven schilderijen van de 17de -eeuwse oude meesters. Op de schilderijen van onder meer Willem Claesz. Heda (1594-1680), Balthasar van der Ast (1593-1657) en Jan van de Velde (1593-1641) komt het Chinese kraakporselein voor. Samen met vruchten, bloemen en ander servies prijkt het blauw-en-witte Chinese porselein op de 17de -eeuwse stillevens. Omdat het Chinese kraakporselein exotisch en kostbaar was, kregen deze Chinese vazen, Chinese borden en Chinese theepotten een plek op schilderijen van kunstkabinetten, op pronkstillevens of vanitas-taferelen. Johannes Vermeer, die een voorliefde had voor gele en blauwe kleuren, liet zich door dit blauw-met-witte Chinese porselein inspireren voor zijn schilderij ‘Het slapende meisje’ uit 1656/7. Op de tafel links vooraan op het doek prijkt een Chinese schotel in kraakporselein gevuld met vruchten. De Chinese theepotten, vazen en borden beïnvloedden niet enkel de schilderkunst, de schilderkunst is op haar beurt van belang voor het Chinese porselein. Het voorkomen van de Chinese vazen, borden en theepotten op schilderijen helpt bij het uittekenen van stijlperiodes en dateringen. Concrete stukken Chinees porselein kunnen dan ook vergeleken worden met de Chinese vazen, Chinese theepotten en Chinese schotels op de schilderijen. In bepaalde gevallen is de gelijkenis meer dan treffend. Dit bepaalt mee de standaard voor de waardebepaling van het Chinese porselein door een expert. Daarnaast geeft de aanwezigheid van de Chinese borden, vazen en theepotten in de schilderkunst een beeld over de verspreiding en de perceptie van het Chinees porselein in de Nederlanden.
Heeft u een vraag over het herkennen van uw Chinese vazen of bent u benieuwd naar de waarde van uw Chinese vazen?
Gratis uw chinese vazen laten schatten? Aarzel niet en contacteer Antiek HuyzePicart vandaag nog voor een vrijblijvende afspraak.
